Digital nesilin ekransiz zaman gecirmesinin gerekliligine derinden inanimyorum. Ekransizlik konsepti “sabbatical” denilen akademik “mola”ya benzeyen, teknolojiyle, ozellikle ekranlarla etkilesime gecmediginiz bir sure.
Bu konuyu biraz parcalayarak inceleyelim.
Ekranlarla calisan insanlar
Ben bir internet calisaniyim. Isim teknolji’yi uretmek. Gunluk tempomda, dusunme, arastirma, yazma, planlama, yonetme, uretme, kurallari degistirip teknolojiyi daha akilli hale getirmek icin gunumun 12 ila 15 saate yakinini ekran basinda geciriyorum bunun buyuk cogunlugunu bilgisayarda, ufa kbir kismini mobil cihazlarda yapiyorum.
Benim gibi isinini cogunu bilgisayar basinda yapan, teknoloji uretmese de isini yapmak icin bilgisayar ve yazilimlari kullanan cok profesyonel var. Benim kadar veya daha fazla zamanini ekran basinda geciriyor bu kisiler.
Ekranli tembel
Isini ekran basinda yapanlarin disinda insanligin buyuk bir cogunlugu “izliyor” veya “tuketiyor”. Belki de zamanini ekran basinda geciren insanlarin (tum insanlari dusununce) buyuk bir cogunlugu sadece tuketiyorlar. Bu, televizyon neslinden gunumuze ve gelecege olan dogal bir gecis aslinda. Kevin Kelly’nin buna cok uygun bir tanimi var “tuketim” yerine “ekran-liyoruz” diyor. Yani ekran basinda birsey izlemiyoruz, birsey okumuyoruz. Daha cok goz gezdirip tum gun ekranimizi kaydiriyoruz. Sonu olmayan bir ekran kaydirmasi…
Bakacak cok fazla ekranimiz var
Sadece “bir” ekrana bakmak degil mesela, her yerde ekran var. Telefonlar, tabletler, bilgisayarlar, tv ekranlari ve son olarak giyilebilir ekranlar. Her gun her anda yanimizda birden fazla ekran tasiyoruz.
Herkesin dikkatinin daginik olmasi surpriz degil
Uzun suredir teknolojinin etkisi uzerine farkli dallarda kitaplar, yazilar okuyorum. Yakin zamanda bir suredir kucuk cocuklarin gelisimini (iki ufak cocugum oldugu icin), konuyla daha ilgiliyim.
Bir cok yazida tutarli olarak gordugum bir tekrar var bu da ekran basinda geciliren zamanin daha cok zararli oldugu yonde, ozellikle ilk birkac yaslarda. Beyinin nasil calistigini ve gelisimini dusununce mantikli da geliyor. Insan beyni, cevremizde seylerde yumusak hareketler gormemizi bekler. Doga’da birseyler aninda kaybolmaz veya aninda gozumuzun onunde belirmez. Birseyin aninda hareket etmesi demek, beyin icin “tehlike” demek. Cok da mantikli. Cunku cevremizde birseyler hizli hareket ediyorsa, dogada dusundugunuzde beynin tepkisi “tehlikeden kac, uzaklas” oluyor. Vahsi dogada, avci bir hayvandan kacmak veya ustunuze gelen birseyden kendinizi korumaniz demek, bunun icin de beyin, vucudumuzun ufak miktrarlarda da olsa stres hormonu, adrenalin gibi hormonlari salgilamasini saglar bu durumlarda. Yani aninda degisen goruntuler, hizli hareket eden imajlar genel olarak beyine ve vucuda zarar veren seyler. Cok tanidik degil mi? Herhangi bir tv programini dusunun 🙂
Yeni nesilde, dikkat daginilikli bozuklugu (ADD) oraninin yukseldigi gozlemleniyor duzenli olarak.
Biraz ara ver, beynini sogutmaya birak
Teknoloji ve ekranlara maruz oldugumuz kesintisiz bilgi akisini biraz durdurmanin formulu cok basit. Azcik ara ver. Azcik derken anlamli bir surede. Ekranlara bakma, teknolojik aletleri kullanma (internete bagli). Benim icin haftada bir gun cok guzel ise yarayan bir sure oldu. Belki 6 ayda bir veya senede bir, bir haftalik bir mola vermek de cok yapici olabilir. Bu yeni bir konsept degil merak etmeyin 🙂 Biz buna sadece “haftasonu” veya “tatil” diyoruz…
Teknolojiyle tembellesmek
Sadece ekranlara bakmak da degil mesele. Genel olarak teknolojiye bagimliligi kirmak asil konu. Cunku farkinda degiliz ama cok temel bilgileri beynimizde saklama gereksinimini unutuyoruz. Mesela yon/harita bilgisi, alisveris listesi gibi. Hersey telefonda cunku…
Ilk ekransiz gunumde, farkinda olmadan garip bir durumda buldum kendimi. Bir onceki gun yoga dersi ayarlamistim, ders saati yaklasinca evden ciktim ve studyo’nun yerini bilmedigimi farkettim. Cunku hep google maps’den bakiyordum ilk defa (hatta birkac kere gidene kadar). Birkac farkli sokagi deneyerek buldum neyseki ama bu kadar basit bir bilgiyi bile akilda tutmama tembelliginde oldugumu farkettim. Sonraki hafta gidecegim yerlerin kapi/sokak adreslerini not etmeye basladim.
Bazi seyler teknolojisiz daha yaratici ve daha keyifli
Bir cok guzel sey oldu bu ekransiz Cumartesi’leri:
- cok daha fazla kitap okumaya basladim
- bircok farkli egzersiz yapmaya basladim, kosu, yoga, bisiklet, doga yuruyusu,
- yerli pazarlara, butik magazalara, rastgele gezerek kesfetmeye daha cok zaman ayirabildim,
- Cumartesileri icin cok daha fazla plansiz yaklastim veya ciddi planlar yapmamaya basladim. Gunun gidisati daha kendi halinde olmaya basladi cogunda,
- cok daha fazla arkadasimla gorusmeye basladim,
- meditasyon yapmaya daha cok zaman ayirabildim,
- daha cok yazmaya basladim,
- daha cok hayat planlari yapmaya basladim
Bir yildan fazla oldu ve hayatimin bir parcasi artik. Yilin sonunda biliyorum ki yilin en azindan 5’de birini ekransiz gecirdim.
Istisnalar
Ekransiz Cumartesilere birkac istisnam var. Seyahat ettigimde ekrana ihtiyac duyuyorsam bakiyorum veya teknolojiyi kullaniyorum. Eger cok ciddi bir isim varsa calismam gerekiyorsa calisiyorum (yilda 2-3 kereden fazla olmamasina dikkat ediyorum, yoksa her zaman onemli isler var). Ekranlarla etkilesmem gerekiyorsa sadece birkac dakikaligina ve SADECE muzik acmak icin kullaniyorum. Ayrica, sadece “kindle”i ekranli cihaz kategorisinden cikariyorum ve kindle kullanimimi sinirlamiyorum cunku hem kindle ekranlari yansitma isik oldugu icin fakrlilar, hem de kitap okumak disinda baska birsey yapamayacaginiz icin tehlikesi yok.